I- GİRİŞ

 

Sosyal güvenliğin var oluş nedeni, bireylerin yaşamları boyunca karşılaşacakları ve yaşamları için tehlike arz eden olaylara karşı asgari düzeyde güvence sağlamaktır.

 

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nde, 1982 Anayasası’nda ve Avrupa Sosyal Şartı’nda, sosyal güvenliğin birey için bir hak olduğu vurgulanmıştır.

 

Sosyal güvenliğin temel ilkesi olan zorunluluk ilkesi gereği sigorta ilişkisi kanunla belirlenen çerçevede kendiliğinden kurulur ve devredilemez, bu yönüyle kişi için bir hak olduğu kadar aynı zamanda bir yükümlülüktür. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 92. maddesinde de zorunluluk ilkesine yer verilmiştir.

 

Ancak, sosyal güvenliğin var oluş nedeni ve sosyal devlet ilkesinden hareketle zorunlu sigortalılık niteliği dışında kalanlar için de düzenleme yapılması gerekmekte olup, bu noktada zorunlu sigortalılık ilkesinin istisnası olan isteğe bağlı sigortalılık ilkesi devreye girmektedir.

 

Zorunlu sigortalılık niteliğini kazanamayanlar ve bu niteliğini yitirenlerin kanunla çizilen çerçevede sosyal güvenlik sistemine dahil olmalarını sağlayan uygulama isteğe bağlı sigorta uygulamasıdır.

 

Çalışmamızda öncelikle, sigorta sisteminin temel ilkesi olan zorunluluk ilkesi ve istisnası olarak değerlendirilen isteğe bağlılık ilkesine, daha sonra 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu öncesi ve sonrası isteğe bağlı sigorta uygulamalarına, sonuç olarak da eski ve yeni kanunlardaki isteğe bağlı sigorta uygulamalarının değerlendirmesine yer verilmiştir.

 

II- SOSYAL GÜVENLİK HUKUKUNDA İLKELER

 

Sosyal güvenlik hukukunda temel ilke zorunluluk ilkesidir. Ancak, sosyal devletin gereği olarak zorunluluk ilkesine bir istisna yapılarak isteğe bağlılık ilkesi de benimsenmiştir. Böylece isteğe bağlı sigorta ile sosyal güvenlik sisteminin kapsamına giren fertlerin sayısının artırılması hedeflenmiştir.

 

A- ZORUNLULUK İLKESİ

 

Sosyal sigortaların kamu hukuku özelliğinin bir sonucu olarak sigorta ilişkisi kanun gereği kendiliğinden, herhangi bir sözleşmeye dayanmadan kurulur. Sigortalılık kişi açısından yalnız bir hak değil, aynı zamanda bir yükümlülüktür. Sigortalı olup olmama konusunda kişinin iradesi rol oynamaz, kişi belirli koşulların varlığı halinde otomatikman sigortalı olur. Bu hak ve yükümlülükleri devretmek imkanı bulunmamaktadır([1]).

 

Bu doğrultuda, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 92. maddesinde yer alan ‘Kısa ve uzun vadeli sigorta kapsamındaki kişilerin sigortalı ve genel sağlık sigortalısı olması, genel sağlık sigortası kapsamındaki kişilerin ise genel sağlık sigortalısı olması zorunludur. Bu kanunda yer alan sigorta hak ve yükümlülüklerini ortadan kaldırmak, azaltmak, vazgeçmekveya başkalarına devretmek için sözleşmelere konulan hükümler geçersizdir.’ hükmü ile kısa ve uzun vadeli sigortalılar ile genel sağlık sigortası kapsamındaki sigortalılar için sigortalılık zorunlu hale getirilmiştir.

 

B- İSTEĞE BAĞLILIK İLKESİ

 

Sosyal güvenlik kurumlarının temel amacı çalışanların sosyal güvencelerini sağlamaktır. Ancak, herhangi bir nedenle çalışmaya ara veren sigortalıların veya herhangi bir sosyal güvencesi olmayanların sosyal sigorta primlerini ödeyebilmeleri için isteğe bağlı sigorta sistemi getirilmiştir([2]).

 

Kural olarak, isteğe bağlı sigortalılık uzun dönemli sigorta kolları için (malullük, yaşlılık ve ölüm) kabul edilir. Böylece, sigortalılık niteliğini yitirmiş kimseler veya bunların ölmeleri halinde hak sahipleri, zorunlu sosyal sigortanın uzun dönemli sigorta kollarından sağladığı tüm sigorta yardımlarından yararlanma hakkını elde ederler. Ancak, 5510 sayılı Kanun bu ilkeden ayrılmış ve isteğe bağlı sigortalıları genel sağlık sigortası kapsamına da almıştır.

 

III- 5510 SAYILI KANUN’DAN ÖNCE İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIK

 

İsteğe bağlı sigortalılık, 5510 sayılı Kanun’dan önce 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu, 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu (Bağ-Kur Kanunu) ve 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu ile düzenlenmiş olup, bu üç kanunda da farklı esaslara bağlanmıştır.

 

Gerçekten, 506 sayılı Kanun bu sigortalılık türünden yararlanabilmek için sigortalının daha önce anılan Kanun kapsamında zorunlu sigortalı olması ve belirli süre prim ödemiş olmasını öngörürken, 1479 sayılı Kanun isteğe bağlı sigortalılığı en geniş biçimiyle düzenlemiş ve bu sigortalılıktan yararlanmak için herhangi bir koşul aramamıştır. 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu’nda isteğe bağlı sigortalılık ancak 2004 yılında öngörülmüş, bu tarihe kadar Emekli Sandığı’na tabi sigortalılara isteğe bağlı sigortalı olma olanağı sunulmamıştır.

 

5510 sayılı Kanun öncesinde isteğe bağlı sigortalılık şartları aşağıda sıralanmıştır.

 

A- 506 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR KANUNU’NDA İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIK

 

 

                                 

ŞARTLARI*	Ø         01.05.2003 tarihinden önce 1080 gün malullük, yaşlılık, ölüm sigortası primi ödemek,   Ø         Talep tarihinde zorunlu veya isteğe bağlı sigortalı olmamak, kendi sigortalılığından dolayı aylık bağlanmamış olmak,   Ø         Kesintisiz 30 gün malullük, yaşlılık, ölüm sigortası primi ödemek,   Ø         İsteğe bağlı sigorta talep dilekçesiyle Kuruma başvuru yapmak,
KURULMA ANI	Müracaatın Kurumca alındığı tarihi müteakip ay başından itibaren kurulur.
PRİM ORANI**	PEK alt sınır-üst sınır arasında belirlenecek tutar üzerinden %25’dir.
PRİMLERİN ÖDENMESİ	Primler en geç ait olduğu ayı müteakip ay sonuna kadar ödenecektir. Aksi halde bu sürenin sonundan itibaren gecikme zammı uygulanır.
SON BULMASI	Ø         Zorunlu sigortalılık niteliğinin kazanıldığı tarihte,   Ø         Sona erdirme talep dilekçesinin kayıtlara girdiği tarihten önceki primi ödenmiş son ayın bitiminden itibaren,   Ø         3 ay ardı ardına prim ödenmezse primi ödenen son ayın bitimi itibariyle,   Ø         Aylık tahsis talep tarihinden itibaren,   Ø         Ölüm tarihinden itibaren, son bulur.

 

(*)       4842 sayılı Kanun’un 33. maddesi ile değişik 506 sayılı Kanun’un 85. maddesinde belirtilen şartlardır.

 

(**)     506 sayılı Kanun’un 78.maddesinde belirtilen prime esas kazanç alt sınırı ve üst sınırıdır.

 

B- 1479 SAYILI KANUN’DA İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIK

 

 

                                       

ŞARTLARI	Sosyal güvenlik kuruluşlarına prim ve kesenek ödemeyen ve bu kuruluşlardan malullük, yaşlılık aylığı almayan, 18 yaşını doldurmuş,   Ø         Ev Hanımları,   Ø         Türkiye’de ikamet eden, herhangi bir işte çalışmayan yabancı uyruklular,   Ø         Yurt dışındaki vatandaşların yanlarında bulunan ve herhangi bir işte çalışmayan eşleri isteğe bağlı sigortalı olabilir. (1479 sayılı Kanun 79.madde)
BAŞVURU ŞEKLİ	Ø         Bağ- Kur zorunlu ve isteğe bağlı sigortalılığı sona erenler dilekçe ile, ilk kez isteğe bağlı sigortalı olacaklar Bağ-Kur İsteğe Bağlı Sigorta Giriş Bildirgesi ile ikametgahlarının bağlı olduğu İl Müdürlüğüne başvurulacak,   Ø         Yurt dışından yapılacak başvurularda ise, bildirge Ataşelik, Konsolosluk veya ÇSGB Müşavirliğine onaylatılarak Genel Müdürlüğe gönderilecek,   Ø         Zorunlu sigortalı olduklarından isteğe bağlı sigortalılıkları sona erenler, işlerinden ayrıldıklarında isteğe bağlı sigortalı olmak isterlerse prim ödemeye devam etmeleri talep olarak işlem görür.
KURULMA ANI	Müracaatın Kurum kayıtlarına geçtiği tarihten itibaren başlar.
PRİM ORANI	1479 sayılı Kanunun 50. maddesine göre beyan edilen gelir basamağının üzerinden %40 (04.10.2000 den önce sigortalı olanlar için,%20 sağlık sigortası primi dahil)
PRİMLERİN ÖDENMESİ	Primler ilgili ayın sonuna kadar ödenir.
SON BULMASI	Ø         Zorunlu sigortalılık niteliğinin 1479 sayılı Kanun uyarıca kazanıldığı tarihte,   Ø         Zorunlu sigortalılık niteliğinin 506, 5434 sayılı Kanunlar uyarınca kazanıldığı tarihten bir gün önce,   Ø         Ayrılma dilekçesinin Kurum kayıtlarına girdiği tarihte,   Ø         3 ay ardı ardına prim ödenmezse primi ödenmiş son ayın bitiminden itibaren,   Ø         Maluliyete esas rapor tarihinde, yaşlılık aylığı talep tarihinde,   Ø         Ölüm tarihinde son bulur.

 

 

 

C- 5434 SAYILI KANUN’DA İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIK

 

 

                                 

ŞARTLARI*	657 sayılı Kanuna tabi olarak en az 10 yıllık hizmet süresinin olması gerekmektedir. (10 yılın hesabında fiilen çalışılmayan -fiili, itibari hizmet süresi zammı, askerlik borçlanması, ücretsiz izin süreleri- dahil edilmeyecektir.)
BAŞVURU ŞEKLİ	Ø         5234 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden (21.09.2004) önce görevinden ayrılanlar, kanunun yürürlük tarihinden itibaren 3 ay içinde,   Ø         Yürürlük tarihinden sonra ayrılanlar ayrılış tarihinden itibaren 6 ay içinde sandığa yazılı müracaatta bulunacaklar,   Ø         Zorunlu sigortalılık niteliğine sahip olmamak gereklidir.
KURULMA ANI	Dilekçe sandık kayıtlarına girdiği tarihten itibaren başlar.
PRİM ORANI	%36
SON BULMASI**	Ø         Toplu veya fasılalı olarak 6 aydan fazla kesenek veya kurum karşılığının zamanında ödenmemesi,   Ø         Ayrılma dilekçesinin verilmesini müteakip aybaşından itibaren,   Ø         Zorunlu sigortalılık niteliğinin kazanıldığı tarihi müteakip ay başından itibaren sona erer.

 

(*)       17.09.2004 tarih ve 5234 sayılı Kanun’la, 5434 sayılı Kanun’un 12. maddesinde yapılan düzenleme ile belirlenen şartlardır.

 

(**)     Ayrılma dilekçesiyle son bulma durumunda tekrardan isteğe bağlı sigortalı olunamaz.

 

 

 

D- 2925 SAYILI KANUN’DA İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIK

 

 

                     

ŞARTLARI*	Ø         Diğer Sosyal Güvenlik Kanunları dışında kalmak, bu kanunlara göre gelir ve aylık almamak,   Ø         18 Yaşını doldurmuş olmak,   Ø         2022 sayılı 65 yaşını doldurmuş muhtaç, güçsüz ve kimsesiz Türk vatandaşlarına aylık bağlanması hakkında kanun kapsamında aylık bağlanmamış olmak
KURULMA ANI	Yazılı İstek tarihini müteakip ay başından itibaren başlar.
SON BULMASI**	Ø         Ayrılma dilekçesinin Kurum kayıtlarına intikalini müteakip yıl başından itibaren,   Ø         Zorunlu sigortalılık niteliğinin kazanıldığı tarihten itibaren,   Ø         Primleri ait olduğu yılı müteakip yılın şubat ayına kadar ödemeyenlerin, o yılın 1 Ocak gününden itibaren, sona erer.

 

(*)   17.10.1983 tarih ve 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 4. maddesi ile düzenlenmiştir.

 

 

 

2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu’nun İsteğe bağlı sigortalılığı düzenleyen 60. maddesi 02.08.2003 tarihinde 4956 sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılmıştır. Bu tarihten önce isteğe bağlı sigortalı olanların sigortalılığı 01.01.2005 tarihine kadar devam edecek, bu tarihten sonra 1479 sayılı Kanun’un 79. maddesi hükümleri uygulanacaktır.

 

IV- 5510 SAYILI KANUN KAPSAMINDA İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIK UYGULAMALARI

 

İsteğe bağlı sigortalılık ile ilgili düzenlemelere 5510 sayılı Kanunun 50-52. maddeleri ile Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin([3]) 91-96. maddelerinde yer verilmiştir.

 

A- İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIK ŞARTLARI

 

5510 sayılı Kanun’da yer alan isteğe bağlı sigorta tanımı, prim ödemek suretiyle uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortasına tabi olma unsurlarını içermektedir. Kanun’un 50. maddesinde ve Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 91. maddesinde isteğe bağlı sigortalılık şartlarına yer verilmiştir. Buna göre isteğe bağlı sigortalı olabilmek için aşağıdaki şartların varlığı aranmaktadır.

 

1- Türkiye’de İkamet Etmek

 

01.10.2008 tarihinden sonra Kuruma verilen isteğe bağlı sigorta giriş bildirgesinde belirtilen ikamet adresinin Türkiye’de olması bu şartı sağlamak için yeterli sayılacaktır. Ancak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmelerinden dolayı yurt dışından da ülkemize isteğe bağlı sigortaya devam etme hakkı olanlar için Türkiye’de ikamet şartı aranmaz([4]).

 

2- 18 Yaşını Doldurmuş Bulunmak

 

Kanun’da açıkça 18 yaşın tamamlanmış olması arandığından, 18 yaşında olmayanlardan evlilik veya mahkeme kararı ile ergin sayılanların isteğe bağlı sigortalı olmaları mümkün değildir([5]).

 

3- Zorunlu Sigortalı Olmamak veya Otuz Günden Az Çalışmak ya da Tam Gün Çalışmamak

 

İsteğe bağlı sigortalı olabilmek için sigortalılığın başlayacağı esnada zorunlu sigortalı niteliğinde olmamak (çalışıyor olmamak) gerekmektedir. Kısmi süreli çalışan yani ay içinde 30 günden az veya tam gün çalışmayanlar isteğe bağlı sigortalılıktan yararlanarak prim ödeme sürelerini 30 güne tamamlayabilirler.

 

4- Kendi Sigortalılıkları Nedeniyle Aylık Bağlanmamış Olmak

 

506, 1479, 5434, 2925 ve 2926 sayılı Kanunlar ile 5510 sayılı Kanun gereğince yaşlılık, malullük aylığı almayanlar ve sürekli iş göremezlik geliri alanlarla ölen sigortalıdan dolayı ölüm geliri alanlar diğer koşulları taşımaları halinde isteğe bağlı sigortalı olabilirler([6]).

 

5- Kuruma Başvuruda Bulunmak

 

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 92. maddesi hükmü uyarınca ilk kez isteğe bağlı sigortalılık talebinde bulunacakların, isteğe bağlı sigorta giriş bildirgesi ile ikamet adreslerine göre ilgili Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri veya Sosyal Güvenlik Merkezlerine başvurmaları gerekmektedir. Tekrardan isteğe bağlı sigortalılık talebinde bulunanların ise talep dilekçesi ile müracaatları yeterli olacaktır.

 

Ay içinde 30 günden az çalışan veya prim ödeme gün sayıları Kanun’un 80. maddesi uyarınca ay içindeki toplam çalışma saatinin 4857 sayılı İş Kanunu’na göre belirlenen günlük normal çalışma süresine bölünmesi suretiyle hesaplanan sigortalıların prim ödeme gün sayıları ayın başından başlanarak mal edilecek, bu kişiler isteğe bağlı sigortaya başvurmaları halinde ise isteğe bağlı sigortalılık zorunlu sigortalılığa ait son günü takip eden günden itibaren başlamış sayılacaktır.

 

B- İSTEĞE BAĞLI SİGORTA İLİŞKİSİNİN KURULMASI VE SONA ERMESİ

 

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 93. maddesi hükmü uyarınca; isteğe bağlı sigortalılık, müracaatın Kurum kayıtlarına intikal ettiği tarihi takip eden günden itibaren başlar.

 

Zorunlu sigortalılık ile çakışan isteğe bağlı prim ödenen süreler iptal edilerek, bu süreye ilişkin ödenen primler ilgililere iade edilir veya doğacak borçlarına mahsup edilir.

 

Yönetmeliğin 95. maddesinde isteğe bağlı sigortalılığın sona ereceği haller belirtilmiş olup, Buna göre isteğe bağlı sigortalılık;

 

1- İsteğe bağlı sigortalılığını sona erdirme talebinde bulunanların, dilekçelerinin Kurum kayıtlarına geçtiği tarihten önceki primi ödenmiş en son günü takip eden günden (talep edilen aya ait prim ödenmişse talep tarihini takip eden günden, talep edilen aya ait prim ödenmemiş ise talep tarihinden önceki primi ödenen ayın sonunu takip eden günden),

 

2- Aylık talebinde bulunanların, aylığa hak kazanmış olmak şartıyla talep tarihinden,

 

3- İkametin yurt dışına taşınması halinde bu tarihten (Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmelerinden doğan haklar saklı kalmak kaydıyla),

 

4- Ölen sigortalının;

 

a) Prim borcu bulunmuyorsa ölüm tarihinden,

 

b) Prim borcu var ise Kanun’un 52. maddesi hükümleri saklı kalmak kaydıyla hak sahiplerince 12 ay içinde ödenmesi halinde ölüm tarihinden,

 

c) Prim borcunun ödenmemesi veya hak sahiplerince prim borcunu ödemeden aylık talep etmeleri halinde ise en son primi ödenmiş ayın sonundan,

 

5- Kanun’un 51. maddesinin ikinci ve üçüncü fıkra hükümleri saklı kalmak kaydıyla Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (c) bentleri kapsamında çalışmaya başlanılan tarihin bir gün öncesinden,

 

itibaren sona erer.

 

C- İSTEĞE BAĞLI SİGORTA PRİMLERİ VE ÖDENMESİ

 

İsteğe bağlı sigorta primi, 5510 sayılı Kanun’un 82. maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınırı ile üst sınırı arasında (asgari ücret ile asgari ücretin 6,5 katı), sigortalı tarafından beyan edilecek prime esas kazancın %32’sidir. Bunun %20’lik kısmı malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi, %12’si genel sağlık sigortası primidir.

 

İsteğe bağlı sigortalılar, 5510 sayılı Kanun’un 60. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı olup, genel sağlık sigortası primi de ödemekle yükümlüdürler. Aynı ay içinde zorunlu sigorta kapsamında prim ödeme gün sayısı bulunması halinde, kalan günler için isteğe bağlı sigorta gün sayısı kadar genel sağlık sigortası primi de ödenir.

 

Yabancı ülke vatandaşlarından Türkiye’de ikameti bir yılı doldurmayanlardan genel sağlık sigortası primi alınmaz ve bu kişiler genel sağlık sigortalısı sayılmazlar([7]).

 

İsteğe bağlı sigorta primi takip eden ay son gününü geçmemek üzere Kurumca çıkarılacak tebliğde belirlenecek sürede ödenir, ait olduğu aydan itibaren en geç 12 ay içinde kendileri veya hak sahiplerince hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammıyla birlikte ödenmeyen süreler, sigortalılık süresinden sayılmaz. İsteğe bağlı sigortalılar primlerini en fazla 360 gün ile sınırlı olmak üzere erken ödeyerek erken ödeme indiriminden faydalanabilmektedirler. Erken ödeme indirimi prime esas kazanca değil, yükümlülerin ödemelerine uygulanmaktadır. İndirimin ilgili olduğu dönemde isteğe bağlı sigortalılığın sona ermesi veya zorunlu sigortalılık ile çakışması durumunda geçersiz sayılan primler iade edilmektedir.

 

V- SONUÇ

 

İsteğe bağlı sigortalılıkta 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile getirilen değişiklikleri sıralamak gerekirse;

 

1- SSK’lı sigortalılar 5510 sayılı Kanun’un 4.maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında, Bağ-Kur’lular ilgili fıkranın (b) bendi kapsamında, T.C. Emekli Sandığı İştirakçileri ise ilgili fıkranın (c) bendi kapsamında sigortalı sayılmıştır.

 

2- İsteğe bağlı sigortalı olanlar ilgili 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılmışlardır.

 

3- 01.10.2008 tarihinden önce ilk kez sigortalı veya iştirakçi olanlar için emeklilik şartlarının belirlenmesinde son 7 yıllık (2520 günlük) prim ödemelerinde en çok nereye prim ödemişse o şartlarla emekli olunma ilkesi aynen devam etmektedir. 01.10.2008 tarihinden önce SSK isteğe bağlı iştirakçisi olanlar da 01.10.2008 itibariyle 4-1/b kapsamında isteğe bağlı iştirakçi olacaklar, bu kişilerin 01.10.2008 tarihinden önce ödedikleri primler SSK sigortalılığında geçmiş kabul edilecektir. Bu durumda 01.10.2008 tarihinden itibaren isteğe bağlı sigortaya 1261 gün (3,5 yıl) prim ödeyenler şimdiki SSK şartları ile değil, Bağ-Kur şartlarıyla emekli edilecektir.

 

4- 506 sayılı Kanun’da isteğe bağlı sigortalı olabilmek için en az 1080 gün (3 yıl) prim ödeme şartı bulunmakta olup, 1479 sayılı Kanun’da süre şartı öngörülmemiş, 5434 sayılı Kanun’da 3600 gün (10 yıl) şartı aranmaktaydı. 5510 sayılı Kanun’la prim ödeme şartı aranmamıştır.

 

5- İsteğe bağlı sigorta prim oranları, SSK’da prime esas kazanç alt-üst sınırı arasında belirlenecek miktar üzerinden %25, Bağ-Kur’da 04.10.2000’den önce sigortalılar için %40 (%20 sağlık sigortası içinde), Emekli Sandığı’nda ise %36 idi. 5510 sayılı Kanun’la isteğe bağlı sigorta primi, Kanun’un 82. maddesine göre belirlenecek prime esas alt kazanç ile prime esas üst kazanç sınırı arasında belirlenecek olan prime esas kazancın %32’sidir. (%20’lik kısım malullük, yaşlılık, ölüm sigortaları primi, %12’lik kısmı genel sağlık sigortası primidir.)

 

6- 5510 sayılı Kanun’la isteğe bağlı sigorta kapsamına genel sağlık sigortası da alınmıştır. Bundan önceki uygulamalarda isteğe bağlı sigorta iştirakçiliği devam ederken sağlık yardımlarından yararlanılamıyordu. Sadece Bağ-Kur’da 04.10.2000 tarihinden önce isteğe bağlı sigortalı olanlar %20 sağlık sigortası primi ödemeleri koşuluyla sağlık yardımlarından yararlanabilmekteydiler.

 

7- Kısmi süreli çalışanlara da isteğe bağlı sigortalı olma imkanı tanınmıştır. Buna göre, ay içinde 30 günden az çalışan veya tam gün çalışmayan kişilerin ödedikleri primler 30 günü geçmemek kaydıyla eksik kalan günlerine eklenecektir. Bu düzenleme ile Kısmi süreli çalışanların emeklilik için gerekli prim ödeme gün sayılarına ulaşabilmelerine imkan sağlanmıştır. Ancak bu durumda zorunlu sigortaya ödenen primler 4-1/a kapsamında iken, isteğe bağlı sigorta primi ödedikleri süreler 4-1/b kapsamında sayılacağı için kişiler, işçi oldukları halde işverenmiş gibi emeklilik şartlarına tabi tutulabileceklerdir.

 

8- 5510 sayılı Kanun’un 5. maddesi uyarınca, ülkemizle sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçiler için kısa vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası zorunlu olarak uygulanacak, kişiler isterlerse uzun vadeli sigorta kolları primlerini isteğe bağlı olarak yatırabileceklerdir.

 

9- İsteğe bağlı iştirakçi olabilmek için Türkiye’de ikamet etmek ve 18 yaşını doldurmuş olmak şartı getirilmiştir.

 

10- 3 ay prim ödememe durumunda isteğe bağlı sigortalılığa son verilmesi uygulamasına son verilmiş, 12 ay geriye doğru prim ödeme imkanı sağlanmıştır.

   

Yazar:Salih Serkan ÇITIR*

 

E-Yaklaşım / Ekim 2010 / Sayı: 214