I- GİRİŞ

Taşeron bir projenin bir kısım işlerini müteahhide karşı bir altsözleşme ile üstlenen genellikle belirli işlerde uzmanlaşmış kişi veya şirkettir.

Alt işverenlik (taşeronluk) sistemini düzenlemek amacıyla 15.05.2008 tarih ve 5763 sayılıİş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ve sayılı Kanun ve bu Kanun’a dayanılarak Alt İşverenlik Yönetmeliği çıkarılmıştır.

Alt İşverenlik (taşeronluk) Yönetmeliği’nde(1) bazı tanımlar yapılmış ve asıl işveren alt işveren ilişkisinin kurulmasının şartları belirlenmiştir. Söz konusu Yönetmeliğe göre, Alt İşveren (Taşeron): Bir işverenden, işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan, bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran gerçek veya tüzel kişi ya da tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlardır.

Alt İşverenlik (Taşeronluk) Sözleşmesi asıl işveren ile alt işveren arasında yazılı şekilde yapılır. Asıl işveren ile alt işveren arasında yapılan ve işin üstlenilmesine esas teşkil eden sözleşmede, Yönetmeliğin 10. maddesinde yer alan hususların bulunması hâlinde söz konusu sözleşme alt işverenlik sözleşmesi olarak kabul edilebilir.

Yönetmeliğin 10. maddesine göre alt işverenlik sözleşmesinde;

a- Asıl işveren ile alt işverenin işyeri unvanı ve adresi,

b- Asıl işveren ile alt işverenin tüzel kişiliği ya da tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluş olması hâlinde işveren vekillerinin adı soyadı ve adresi,

c- İşyerinde yürütülen asıl işin ne olduğu,

ç- Alt işverene verilen işin ne olduğu,

d- Alt işverene asıl işin bir bölümü veriliyor ise; verilen işin işletmenin ve işin gereği ile teknolojik sebeplerle uzmanlık gerektirme koşuluna ilişkin teknik açıklama,

e- Taraflarca öngörülmüş ise işin başlama ve bitiş tarihleri,

f- Alt işverenin faaliyetlerini işyerinin hangi bölümünde gerçekleştireceği,

g- Kanun’un 2. maddesinde yer alan; asıl işverenin, alt işverenin işçilerine karşı o işyeriyle ilgili olarak Kanun’dan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden, alt işveren ile birlikte sorumlu olacağı,

ğ- Alt işverenlik sözleşmesinin yapılmasından önce asıl işveren tarafından çalıştırılan işçilerin alt işveren tarafından işe alınması hâlinde, bu işçilerin haklarının kısıtlanamayacağı,

h- Alt işverene verilen işin taraflar açısından yürütülme esasları,

ı- Asıl işveren veya vekili ile alt işveren veya vekilinin imzası

hususlarına yer verilmesi gerekmektedir.

II- TAŞERONLARIN YAPTIKLARI İŞLERİN YILLARA SARİ İŞ KAPSAMINA GİRİP GİRMEDİĞİ

Bir inşaat işinin yıllara sari inşaat onarım işi kapsamında Gelir Vergisi Kanunu’nun 42. maddesine göre vergilendirilmesi için;

a- Bir yapım ve onarım işi olması (dekapaj işleri de inşaat işi sayılır),

b- Yapım ve onarım işinin taahhüt işi olması,

c- Yapım ve onarım işinin birden fazla yıla yaygın olması

koşullarının hepsini bir arada taşıması gerekmektedir.

İşin yıllara sari olmasından kasıt, bir yıllık yani 360 günlük sürenin aşılması değildir. Önemli olan işin birden fazla vergilendirme dönemine sirayet etmesidir. Yani süresi bir yıldan az dahi olsa, bazı inşaat ve onarım işleri yıllara yaygın inşaat onarım işi kapsamında GVK’nın 42. maddesine göre vergilendirilir. Örneğin, 15 Aralık 2009 tarihinde başlayan inşaat işinin, sözleşmesine göre 10 Haziran 2010 tarihinde bitecek olması halinde, de bu iş yıllara sari iş kapsamında vergilendirilecektir.

Bu durumda eğer taşeronlara yaptırılan işi yukarıdaki şartları taşıyorsa bu iş GVK’nın 42. maddesi kapsamında yıllara sari iş kapsamında vergilendirmeye tabi olacaktır. Ancak, burada önem arz eden durum, bir taşerona birden fazla bağımsız iş verilse dahi yukarıdaki şartlar her bir iş için ayrı ayrı aranılır. İşlerden birisi yukarıdaki şartları taşıyorsa sadece bu iş yıllara sari iş kapsamında vergilendirilecektir.

Yıllara yaygın inşaat ve onarım işi yaptıran belediyeler dahil olmak üzere kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu müesseseleri, tüzel kişiliğe sahip bütün kuruluşlar, ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço ve zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler hak ediş öderken, vergi kesintisi yapmak zorundadır. Bu nedenle, taşeronlara yaptırılan işin GVK’nın 42. maddesi kapsamında vergilendirilmesi durumunda, taşeronlara bu işi veren mükelleflerin taşeronlara yaptıkları ödemelerden (avans dahil, istihkak bedellerinden) %3 oranında tevkifat yapmaları gerekmektedir. Kesilen bu vergiler, işin bitiminde taşeronlar tarafından verilecek yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinde hesaplanan vergiden mahsup edilecektir.

Taşeronlar yıllara sari iş kapsamında yaptıkları bu işin hasılat ve giderlerini ayrı bir defterde veya tutmakta oldukları defterlerin ayrı sayfalarında göstermeleri gerekmektedir.

III- TAŞERONLARIN YAPTIKLARI İŞLERDE ÖZELLİK ARZ-EDEN DURUMLAR

A- SÖZLEŞMEYE GÖRE İŞİN YILLARA SARİ OLMASI DURUMU

Taşeronun yaptığı inşaat işinin sözleşmeye göre başlangıç ve bitiş tarihlerinin farklı yıllarda olması ve bu işin GVK’nın 42. maddesindeki diğer şartları da sağlaması durumunda bu GVK’nın 42. maddesi kapsamında vergilendirilecektir.

B- TAŞERONA YAPTIRILAN İNŞAAT İŞLERİNDE İŞİN BAŞLANGIÇ VE BİTİM TARİHLERİNİN SÖZLEŞMEDE BELİRTİLMEMİŞ OL-MASI

Taşerona yaptırılan işin başlangıç tarihi olarak, sözleşmede işe başlama tarihi belli edilmişse bu tarih, işin başlama tarihi belirtilmemekle birlikte yer teslimi için bir tarih öngörülmüş ise bu tarih, yer teslim tarihi belirtilmemiş ise sözleşmede belirtilen işin fiili başlangıç tarihi, sözleşmede bunların hiçbiri belirtilmemiş ise, sözleşmenin imzalandığı tarih, işin başlangıç tarihi olarak esas alınacaktır.

İşin bitim tarihi olarak ise geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan hallerde geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın onaylandığı tarih, diğer hallerde işin fiilen tamamlandığı veya fiilen bırakıldığı tarih, işin bitim tarihi olarak kabul edilir ve bu dönemin kazancı olarak vergiye tabi tutulur.

C- TAŞERONUN YAPTIĞI İŞİN SÜRE UZATIMI İLE YILLARA SARİ HALE GELMESİ

Taşerona yaptırılan işin aynı yıl içerisinde bitmesi öngörülürken, işin aynı yılı içinde bitirilememesi nedeniyle süre uzatımı durumunda, taşerona işverenler süre uzatımının kesinleştiği tarihten sonra yapılan hakediş ödemesi üzerinden %3 oranında tevkifat yapacaktır. Süre uzatımının kesinleştiği tarihten önceki tarihlerde yapılan hak ediş ödemeleri üzerinden gerek Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 15. maddesine göre gerekse de GVK’nın 94. maddesine göre tevkifat yapılmayacaktır.

Süre uzatımı nedeniyle inşaat taahhüt işinin yıllara yaygın hale gelmesi durumunda, bu işten elde edilen kazançlar geçici vergi matrahına dahil edilmeyecektir. Söz konusu (sonradan yıllara sari kapsamına giren iş) yıllara sari iş nedeniyle daha önceki geçici vergi beyannamesi üzerinden tahakkuk ettirilen geçici verginin 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 116 ve müteakip maddeleri uyarınca düzeltme işleminin yapılması mümkündür(2).

D- MALZEMENİN MÜTEAHHİT TARAFINDAN SAĞLANIP İŞÇİLİĞİN TAŞERONA TARAFINDAN SAĞLANMASI DURUMUNDA İ-ŞİN MAHİYETİ

İnşaat, belirli bir bölgede bir yapı veya binanın oluşturma işidir. 4721 sayılı Medeni Kanun’da inşaata ilişkin bir tanım bulunmamakla beraber 743 sayılı eski Medeni Kanun’da inşaat ve imalat; arazi ile birleştirilmiş ve malzeme ve emek sarfı ile imal, inşa veya tanzim edilmiş şeyler olarak tanımlanmaktadır. 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 5. maddesinde yapı ve binanın tanımı yapılmış olup söz konusu madde hükmüne göre, yapı; karada ve suda, daimi veya muvakkat, resmi ve hususi yeraltı ve yerüstü inşaatı ile bunların ilave, değişiklik ve tamirlerini içine alan sabit ve müteharrik tesislerdir. Bina ise; kendi başına kullanılabilen, üstü örtülü ve insanların içine girebilecekleri ve insanların oturma, çalışma, eğlenme veya dinlenmelerine veya ibadet etmelerine yarayan, hayvanların ve eşyaların korunmasına yarayan yapılardır.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na göre yapım; bina, karayolu, demiryolu, otoyol, havalimanı, rıhtım, liman, tersane, köprü, tünel, metro, viyadük, spor tesisi, alt yapı, boru iletim hattı, haberleşme ve enerji nakil hattı, baraj, enerji santrali, rafineri tesisi, sulama tesisi, toprak ıslahı, taşkın koruma ve dekapaj gibi her türlü inşaat işleri ve bu işlerle ilgili tesisat, imalat, ihzarat, nakliye, tamamlama, büyük onarım, restorasyon, çevre düzenlemesi, sondaj, yıkma, güçlendirme ve montaj işleri ile benzeri yapım işlerini kapsamaktadır.

GVK’nın 42. maddesinde düzenlenen özel vergileme rejiminde önemli olan işin inşaat işi olmasıdır. Bu nedenle bir işin GVK’nın 42. maddesi hükmüne göre vergilendirilmesi için bize göre yukarıda tanımlanan kapsamında bir inşaat işi olması yeterlidir. Taşeronların yaptırılan işin malzemeleri müteahhit tarafından sağlansa dahi eğer söz konusu iş inşaat tanımana giriyorsa ve GVK’nın 42. maddesindeki şartları taşıyorsa bu işin yıllara sari iş kapsamında vergilendirilmesi gerekmektedir.

Yazar:AliTUĞLU*

Yaklaşım / Haziran 2010 / Sayı: 210