I- GİRİŞ

5510 sayılı Yasa’nın(1) 86. maddesinde; işverenlerin Kurum’a aylık prim ve hizmet belgesi verme yükümlülüğü düzenlenmiştir. Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği’nin(2) 102. maddesinde de aylık prim ve hizmet belgesinde bulunması gereken bilgiler ve bu belge ile ilgili gerekli açıklamalar mevcuttur. Makalemizin konusu olan aylık prim ve hizmet belgelerinde gün sayıları ile ilgili bazı özellikli durumlar ise, Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumuna Verilmesine ve Primlerin Ödenme Sürelerine Dair Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ’de(3) yer almaktadır.

Aylık prim ve hizmet belgesi düzenlenirken, sigortalıların ücret almaya hak kazandığı sürenin prim ödeme gün sayısı olarak dikkate alınması, ayrıca hak ettiği ve ödenen ücretlerin de prime esas kazançlar olarak dikkate alınması gerekmektedir. Bu makalede; özellikle 5510 sayılı Yasa’nın 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılar açısından, aylık prim ve hizmet belgelerinde gün sayılarının tespiti ile ilgili karşılaşılan sorunlar ele alınacaktır.

II- AY İÇERİSİNDE TAM ÇALIŞAN SİGORTALILARIN PRİM ÖDEME GÜN SAYILARININ TESPİTİ

Ayın 28, 29, 30 veya 31 gün çektiği üzerinde durulmaksızın, eğer sigortalı o ay içerisinde tam çalışmışsa aylık prim ve hizmet belgesine gün sayısı ’30’ olarak girilecektir. Ayın ilk gününde işe giren ve o ayda tam çalışan sigortalıların da, ayın kaç gün olduğuna bakılmaksızın Prim Ödeme Gün Sayıları 30 gün olarak sisteme girilecektir. Ayın son günü işten ayrılan sigortalı açısından da ayın kaç çektiği üzerinde durulmaksızın Prim Ödeme Gün Sayısı 30 olacaktır. 

III- AY İÇERİSİNDE İŞE BAŞLAYAN VE İŞTEN AYRILAN SİGORTALILARIN PRİM ÖDEME GÜN SAYILARININ TESPİTİ

Ay içerisinde işe giren sigortalıların prim ödeme gün sayıları, işe giriş tarihleri ve ayın kaç gün olduğun bakılarak, parmak hesabı yapılmak suretiyle hesaplanacaktır. Keza ay içerisinde işten ayrılan sigortalılar içerisinde aynı şekilde hesaplama yapılacaktır. Örneğin; 5 Şubat 2010 tarihinde işe giren bir sigortalının (2010 yılı Şubat ayı 28 çektiğinden) prim ödeme gün sayısı 24 olmalıdır. Başka bir örnek vermek gerekirse; 23 Mart 2010 tarihinde işe giren sigortalının (Mart ayı 31 çektiğinden) prim ödeme gün sayısı ise 9 gün olacaktır. Aynı sigortalıların bu tarihlerde işten ayrıldığı varsayıldığında prim ödeme gün sayıları sırasıyla 5 gün ve 23 gün olacaktır.

Aynı ay içerisinde işe başlayıp işten ayrılan sigortalıların prim ödeme gün sayıları da, işe başladıkları tarih ile işten ayrıldıkları tarih arasındaki süre parmak hesabı yapılmak suretiyle tespit edilecektir. Örneğin; 5 Nisan 2010 tarihinde işe girip 28 Nisan 2010 tarihinde işten ayrılan sigortalının prim ödeme gün sayısı 24 olacaktır.

Aynı ay içerisinde işe giren sigortalının ayrıca eksik çalışmasının olması durumunda prim ödeme gün sayısı; işe girdiği tarihten önceki gün sayısı ile eksik gün sayısının toplanarak ay kaç gün çekiyor ise bu gün sayısından çıkartılması suretiyle bulunacaktır. Mesela; 10 Şubat 2010 tarihinde işe giren sigortalının, 5 gün de ücretsiz izinli olması halinde prim ödeme gün sayısı 29-(9+5)=14 gün olacaktır.

Aynı ay içerisinde işten ayrılan sigortalının ayrıca eksik çalışmasının olması durumunda prim ödeme gün sayısı; işten ayrıldığı tarihten sonraki gün sayısı ile eksik gün sayısı toplanarak, ay kaç gün çekiyor ise bu gün sayısından çıkartılması suretiyle bulunacaktır. Tebliğ’de hesaplamanın bu şekilde yapılacağı belirtilmekte olmasına rağmen, ay içerisinde işten çıkanların aynı ay içerisinde eksik gün sayıları olması halinde işten çıkış tarihlerinden eksik gün sayısı çıkartılarak prim ödeme gün sayıları basit bir şekilde hesaplanabilir. Örneğin; 17 Mart tarihinde işten ayrılan bir sigortalının 4 gün ücretsiz izni olması halinde, Tebliğ’deki gibi 31-17=14, 31-(14+4)=13 gün şeklinde hesaplama yapılabileceği gibi, 17-4=13 gün şeklinde de daha basit bir hesaplama yapmak mümkündür. 

IV- HAFTA TATİLİNDE GÜN SAYISI

Özel sektöre ait işyerlerinde hafta ortasında işe giren sigortalılara hak kazanmadığı halde kullandığı hafta tatili için ücret ödenmesi halinde, bu sürelere ilişkin ücretler de prime esas kazanca dahil edileceğinden, bu durumda bahse konu süreler prim ödeme gün sayısına dahil edilecektir. Bununla beraber, hafta tatiline hak kazanmadıkları halde hafta tatili yapan sigortalılara, kullanmış oldukları hafta tatili için ücret ödenmesi zorunlu olmadığından, bu sürelerin prim ödeme gün sayısının hesaplanması sırasında dikkate alınması mümkün bulunmamaktadır. Ancak, bu durumda 5510 sayılı Kanun’un 86. maddesinin dördüncü fıkrasına istinaden, ay içindeki eksik çalışmaya (hafta tatiline) ilişkin puantaj kaydının yasal süresi içinde 10 no.lu ek belge ekinde Kurum’a verilmesi gerekmektedir. Örneğin, 14 Nisan 2010 tarihinde işe giren sigortalı için 18 Nisan’da ücret ödenmediğine dair bir günlük puantaj kaydı eklenmek üzere, prim ödeme gün sayısı 16 gün olarak gösterilebilecektir.  

V- İSTİRAHATLİ OLUNAN SÜRELER İÇİN ÜCRET ÖDENMESİ HALİNDE PRİM ÖDEME GÜN SAYISI

Sigortalının geçici iş göremezlik ödeneği aldığı dönemde işveren tarafından kendisine geçici iş göremezlik ödeneği ile maaşı arasındaki fark ödenebileceği gibi, geçici iş göremezlik ödeneği alıp almadığına bakılmaksızın tam ücreti ödenebilmektedir. Her iki durumda da ödenen ücret, 5510 sayılı Kanun’un 82. maddesinde belirtilen prime esas kazanç alt sınırı dikkate alınmak suretiyle prime tabi tutulacak ve gün sayısı tam bildirilecektir. Sigortalının geçici iş göremezlik ödeneği aldığı durumda işverenin herhangi bir ücret ödememesi halinde prim ödeme gün sayısı, geçici iş göremezlik ödeneği aldığı süre kadar eksik olacaktır.

VI- AY İÇERİSİNDE EKSİK GÜNÜ OLAN SİGORTALILAR AÇISINDAN PRİM ÖDEME GÜN SAYISI

Çeşitli nedenlerle(4) ayın bazı günlerinde çalışmayan ve çalışmadığı günler için de ücret almayan, ay içinde işe girişi veya işten çıkışı da bulunmayan sigortalıların ilgili aydaki prim ödeme gün sayıları, ilgili aydaki gün sayısından, ücret almaya hak kazanılmamış gün sayısı (eksik gün sayısı) çıkartılmak suretiyle hesaplanacaktır. Örneğin; 2010 yılı Şubat ayında 5 gün ücretsiz izni olan sigortalının prim ödeme gün sayısı 28-5=23 gün olacaktır. Ancak uygulamada bu husus çok bilinmediğinden, 30-5=25 gün olarak sisteme girilebilmektedir. İşverenler tarafından elektronik ortamda bildirilen prim ödeme gün sayıları ile kağıt ortamında verilen eksik gün bildirim formu Kurum tarafından eşanlı olarak karşılaştırılamamaktadır. Bu hususta yapılacak hatalar uzun zaman sonra tespit edileceğinden sigortalılar ve işverenler açısından sorun doğurmaktadır.

VII- SONUÇ

Prim ödeme gün sayısının tespitindeki ana kural; sigortalıların ay içinde ücret almaya hak kazandıkları sürelerin prim ödeme gün sayısı olarak bildirilmesidir. Bununla birlikte, sigortalıların ay içerisindeki çalışmaları tam ise ayın kaç çektiği dikkate alınmaksızın prim ödeme gün sayısı ’30’ gün olarak bildirilmelidir. Makalemizde; ayın 28, 29, 30 veya 31 gün çektiği durumlarda ve sigortalıların o ay içindeki işe giriş çıkış tarihleri ya da ücretsiz izin gibi nedenlerden dolayı çalışmadığı günler göz önüne alınarak prim ödeme gün sayısının nasıl tespit edileceği hususu değerlendirilmiştir. Dikkat edilmesi gereken en önemli husus ise; sigortalının Şubat ayında eksik çalışması halinde, eksik çalışılan gün sayısının Şubat ayı kaç çekmişse bu gün sayısından çıkartılarak tespit edilmesi gerektiğidir. Fakat uygulamada, sigortalının ay içerisinde eksik çalışması olması halinde ayın kaç çektiğini dikkate almak yerine, tam çalışılan aylar için geçerli olan, ayın 30 gün esas alınması kuralı dikkate alınarak 30 günden eksik gün çıkartılmak suretiyle Kurum’a bildirimde bulunulduğu görülmektedir. Bu da ileride işverenler açısından önemli sorunlara neden olacaktır.

Uygulamada, Kurum bilgisayar sisteminin Şubat ayı için bu iki seçenekli (Şubat ayının ay içerisinde tam çalışılması halinde 30 gün, eksik gün olması halinde 28 gün dikkate alınması) hesaplamayı yapabilecek şekilde ayarlanması gerekmektedir. Bunun kontrolünün yapılabilmesi için de; sistem, Şubat ayında 1 ya da 2 gün eksik çalışan işçilerin gün sayılarının, örneğin 2010 yılı için, (30-1) 29 ya da (30-2) 28 gün girme imkanı vermemelidir. Dolayısıyla Kurum’un bilgisayar sistemi eksik gün girildiği takdirde bu gün sayısını 28 günden çıkartmalı, sigortalı tam çalışmışsa gün sayısını 30 olarak işleme almalıdır. Kurum bilgisayar sisteminin işleyişinin bu husus dikkate alınarak yeniden gözden geçirilmesi yararlı olacaktır.

Yukarıda bahsedilen sakıncanın giderilmesi açısından, daha pratik bir yöntemle; Kurum’un bilgisayar sisteminde aylık prim hizmet belgesi düzenlenirken eksik gün sayısının da girilmesi ve Tebliğ’e uygun olarak girilip girilmediğinin sistem tarafından otomatik olarak kontrol edilmesi sağlanmalıdır.

Yazar:Ali TERZİOĞLU*

            Fatma YÜKSEKDAĞ**

Yaklaşım / Haziran 2010 / Sayı: 210