I- GİRİŞ

Genel anlamda isteğe bağlı sigorta, zorunlu sigortalılık niteliğini yitirmiş pasif sigortalıların uzun vadeli sigorta kolları yönünden sosyal güvenlik haklarını devam ettirebilmelerine imkân sağlayan bir sosyal sigorta sistemidir. Amacı, sosyal güvenlikten mahrum olan bir kesime belirli şartlarla sigorta olma imkânı ile daha büyük bir kitlenin sosyal güvenlik çatısı altına toplanmasını sağlamaktır.

Bilindiği üzere; 31.05.2006 tarihli 5510 sayılı Kanun’dan önceki dönemde yürürlükte bulunan 506, 1479 ve 5434 sayılı Kanunlarda da isteğe bağlı sigorta uygulaması mevcut idi. İsteğe bağlı sigorta; zorunlu sigortalılık dışında bulunanların isteğe bağlı bir şekilde primlerinin bizzat kendisi tarafından ödenmesini sağlayan sigorta uygulamasıdır. 506 sayılı Kanun’un 85., 1479 sayılı Kanun’da 79. ve 5434 sayılı Kanun’da da geçici madde 218. maddelerinde isteğe bağlı SSK, isteğe bağlı Bağ-Kur ve isteğe bağlı iştirakçilik hususları düzenlenmişti. 506 sayılı Kanun’da isteğe bağlı sigortalı olabilmek için, en az 1080 gün (3 yıl) 1479 sayılı Kanun’da süre şartı öngörülmemiş, 5434 sayılı Kanun’da 3600 gün (10 yıl) şartı aranmaktaydı.

 

Prim oranları olarak, SSK’da prime esas kazanç alt-üst sınır arasında belirleyeceği miktar üzerinden %25, Bağ-Kur’da 04.10.2000’den önce sigortalılar için %40 (%20 sağlık sigortası primi dâhil), Emekli Sandığı’nda ise %36 idi. Bunlara ilave olarak, isteğe bağlı sigortaya veya iştirakçiliğe devam ederken sağlık yardımlarından da yararlanılamıyordu. Sadece Bağ-Kur’da 04.10.2000 tarihinden sonra sigortalı olanlar sağlık sigortası yardımlarından yararlanamamaktadır. Ancak, bu tarihten önce sağlık sigortası yardımlarından yararlananlar %20 sağlık sigortası primi ödemek zorundadırlar. Sosyal güvenlik kurumlarında isteğe bağlı sigortadan yararlanmada gün sayısı, prim oranı ile isteğe bağlı sigortaya devam ederken sağlık yardımlarından yararlanılıp yararlanılamadığını aşağıdaki tablodan konuyu daha net olarak görebiliriz:

 

Sosyal Güvenlik Kurumları	İsteğe Bağlı Sigortada Gün Sayısı	İsteğe Bağlı Sigorta Prim Oranı (%)	İsteğe Bağlı Devam Ederken Sağlık Yardımı
SSK	1080	25	Yok
Bağ-Kur	–	40 (% 20 sağlık sigortası primi dâhil)	Yok. Sadece 04.10.2000 tarihinden önce sigortalı olanlar için isteğe bağlı devam ederken sağlık yardımlarından yararlanılıyordu.
Emekli Sandığı	3600	36	Yok

5510 sayılı Kanun öncesi durumu kısaca özetledikten sonra, isteğe bağlı sigorta hükümleri 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Kanun’un 50-52., Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin (SSİY)[1] 97-102 maddelerinde düzenlenmiş olup, ayrıca konu hakkında İsteğe Bağlı Sigorta İşlemleri Hakkında Tebliğ[2] yayımlanmıştır. Bu çalışmamızda, yukarıda sayılan mevzuat ışığında isteğe bağlı sigorta işlemleri irdelenmeye çalışılacaktır.

Konunun değerlendirilmesinden önce 5510 sayılı Kanun’daki sigortalılık türlerini açıklamakta yarar vardır. 5510 sayılı Kanun’daki sigortalılık, Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri hükmünde düzenlenmiştir. Kısaca, eski SSK’lılar 4a, eski Bağ-Kur’lular 4b ve eski Emekli Sandığı İştirakçileri ise 4c statüsünde değerlendirilmiştir.

 

II- TANIMI

İsteğe bağlı sigorta; kişilerin isteğe bağlı olarak prim ödemek suretiyle uzun vadeli sigorta kollarına ve genel sağlık sigortasına tabi olmalarını sağlayan sigortadır. İsteğe bağlı sigorta uygulaması, emeklilik süresini dolduramadan işsiz kalan sigortalıların, kalan sürelerin primlerini ödeyerek emeklilik hakkı kazanmalarına imkân sağlamak amacıyla getirilmiş bir sistemdir.[3]

Uzun vadeli sigorta kolları; malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarını karşılamaktadır. Genel sağlık sigortası: Kişilerin öncelikle sağlıklarının korunmasını, sağlık riskleri ile karşılaşmaları halinde ise oluşan harcamaların finansmanını sağlayan sigortadır.

 

III- ŞARTLARI

İsteğe bağlı sigortaya; uluslararası sosyal güvenlik sözleşmelerinden doğan haklar saklı kalmak kaydıyla, Türkiye’de yasal olarak ikamet edenler[4] ile Türkiye’de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde bulunan Türk vatandaşları, müracaatta bulunabilir.

1- 18 yaşını doldurmuş olmak,

2- 5510 sayılı Kanuna tabi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak veya 4/a kapsamında sigortalı olarak çalışmakla birlikte, ay içinde 30 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmamak,

3- Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olmak,

4- İsteğe bağlı sigorta giriş bildirgesiyle Kuruma[5] başvuruda bulunmak.

 

IV- BAŞVURU VE TESCİL

İlk defa isteğe bağlı sigortaya bildirim işlemi, örneği SSİY ekinde bulunan (Ek-8) isteğe bağlı sigortalılık giriş bildirgesinin, başvuru sahibinin ikametini görev bölgesi içine alan Kurum Ünitesine[6] verilmesi ile gerçekleşir.

Tekrar isteğe bağlı sigortalılık talebinde bulunacaklar ise talep dilekçesi ile müracaatları yeterli kabul edilmiştir.

5434 sayılı Kanun’un 12. maddesi uyarınca isteğe bağlı iştirakçiliği sağlanmış olanlardan ilgileri devam ettirilenlerin isteğe bağlı sigorta başvuruları SGK Başkanlığı, Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü, Sigortalı Tescil ve Hizmet Daire Başkanlığı Milli Müdafaa Cad. No: 24 Bakanlıklar/ANKARA adresine yapılır. 5434 sayılı Kanun’un 12. maddesi gereğince isteğe bağlı iştirakçilikleri sağlanmayanlar ancak 5510 sayılı Kanun hükümleri gereğince isteğe bağlı sigortalı olabileceklerinden bunların da başvurularını sosyal güvenlik il/merkez müdürlüklerine yapmaları gerekmektedir.

 

V- BAŞLANGICI

İsteğe bağlı sigortalılık, isteğe bağlı sigortalılık giriş bildirgesinin veya talep dilekçesinin Kurum kayıtlarına intikal ettiği tarihi takip eden günden itibaren başlar. Adi posta veya kargo ile gönderilen veya Kuruma doğrudan verilen bildirgenin Kurum kayıtlarına intikal ettiği tarih, taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta servisi olarak gönderilenlerde ise postaya verildiği tarih, başvuru tarihi olarak kabul edilir.

Sigortalılar, isteğe bağlı sigortalılar ile bunların hak sahiplerinin; genel sağlık sigortalıları ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilerin tescil ve diğer tüm işlemlerinde sosyal güvenlik sicil numarası olarak Türk vatandaşları için T.C. kimlik numarası kullanılır.

Örnek Uygulamalar

Örnek 1

İsteğe bağlı sigorta talebini 11.11.2008 tarihinde Kuruma gelerek müracaatta bulunan (X) sigortalısının, isteğe bağlı sigortalılığı 12.11.2008 tarihinden itibaren başlatılacaktır.

Örnek 2

İsteğe bağlı sigorta talebini, 11.11.2008 tarihinde taahhütlü olarak postaya veren (Y) sigortalısının, talebi Kuruma 15.11.2008’de intikal ettiği varsayılırsa, isteğe bağlı sigortalılık 11.11.2008 tarihinden başlatılır.

 

VI- SİGORTALILIKTA ÇAKIŞMA

İsteğe bağlı sigortalı olanların 4a kapsamına tabi olacak şekilde çalışmaya başlamaları halinde, isteğe bağlı sigortalılık hali sona erer (Ay içinde 30 günden az çalışma durumu hariç).

İsteğe bağlı sigortanın başladığı tarihten itibaren, aynı zamanda 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesine göre sigortalı olmayı gerektirecek çalışması bulunduğu tespit edilenlerin isteğe bağlı sigortalılıkları, 5510 sayılı Kanuna tabi sigortalılıklarının sona erdiği tarihi takip eden günden başlatılır. Bunların zorunlu sigortalılıkla çakışan sürede isteğe bağlı sigorta primi ödenmişse, bu süreye ilişkin ödedikleri isteğe bağlı sigorta primleri talepleri hâlinde ilgililere iade veya doğacak borçlarına mahsup edilir.

 

Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular, 05.06.1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası; meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında zorunlu staja tabi tutulan öğrenciler ile Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerlerin sigortalılık durumları isteğe bağlı sigortalılık için engel teşkil etmemektedir.

 

VII- PRİM ORANI

İsteğe bağlı sigorta primi, 5510 sayılı Kanun’un 82. maddesine göre belirlenen prime esas kazancın alt sınırı ile üst sınırı arasında, sigortalı tarafından beyan edilecek prime esas aylık kazancın % 32’sidir. Bunun % 20’si malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi, % 12’si genel sağlık sigortası primidir.

İsteğe Bağlı Sigorta Prim Oranı[7]

Sigorta Kolu	Prim Oranı (%)
Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi	20
Genel sağlık sigortası primi	12
TOPLAM	32

İsteğe bağlı sigortalı olanlar, bakmakla yükümlü olunan kişi olsa dahi, 5510 sayılı Kanun’un 60. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılır. İsteğe bağlı sigortalı olarak tescil edildikleri tarihten itibaren genel sağlık sigortalısı sayılır ve ayrıca bir bildirime gerek olmaksızın tescil edilmiş sayılır. Bundan dolayı Da genel sağlık sigortası primini de ödemekle yükümlüdürler.

İsteğe bağlı sigortalı yönünden genel sağlık sigortalısı sayılanlar için, her ay 30 tam gün genel sağlık sigortası primi ödenmesi zorunludur. Aynı ay içinde zorunlu sigorta kapsamında prim ödeme gün sayısı bulunması halinde, ayın kalan günleri için isteğe bağlı sigorta gün sayısı kadar genel sağlık sigortası primi ödenir.

Yabancı uyruklu sigortalılardan Türkiye’de yerleşik olma hali 1 yılı doldurmayanlar ile 5510 sayılı Kanun’un 5. maddesinin (g) fıkrası gereği ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinin kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası primleri işverenlerince ödendiğinden bunlardan % 20 oranında isteğe bağlı sigorta primi tahsil edilir.

 

VIII- PRİMLERİN ÖDENMESİ

İsteğe bağlı sigorta primi, ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenir. Primleri ait olduğu aydan itibaren en geç 12 ay içinde kendileri veya hak sahipleri tarafından 5510 sayılı Kanun’un 89. maddesinin ikinci fıkrasına göre hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammıyla birlikte ödenmeyen süreler, hizmet olarak değerlendirilmez. 12 aylık süreden sonra ödenen primler sigortalının veya hak sahiplerinin talebi üzerine 5510 sayılı Kanun’un 89. maddesinin üçüncü fıkrası hükümlerine göre iade veya doğacak borçlarına mahsup edilebilir. Örneğin; 01.01.2009 tarihinde tescili yapılan 2009 yılı 3. primini 2010 yılı 2. ay sonuna kadar ödemeyen sigortalının 2009 yılı 3. ayı sigortalılık süresi olarak sayılmayacaktır.[8]

IX- SONA ERMESİ

İsteğe bağlı sigortalılık;

1- İsteğe bağlı sigortalılığını sona erdirme talebinde bulunanların, buna ait dilekçelerinin Kurum kayıtlarına geçtiği tarihten önceki primi ödenmiş son günü takip eden günden,

2- Aylık talebinde bulunanların, aylığa hak kazanmış olmak şartıyla talep tarihinden,

3- Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri hariç, uluslararası sosyal güvenlik sözleşmelerinden doğan haklar saklı kalmak kaydıyla, ikametin yurt dışına taşındığı tarihten,

4- Sigortalının ölümü hâlinde:

● Prim borcu bulunmuyorsa ölüm tarihinden,

● Prim borcu varsa borcun hak sahiplerince 5510 sayılı Kanun’un 52. maddesi hükümleri saklı kalmak şartıyla 12 ay içinde ödenmesi hâlinde ölüm tarihinden,

● Prim borcunun 12 ay içinde ödenmemesi veya hak sahiplerinin prim borcunu ödemeden aylık talebi hâlinde en son primi ödenmiş ayın sonundan,

● 5510 sayılı Kanun’un 51. maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları hükmü saklı kalmak kaydıyla 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamında çalışmaya başlandığı tarihten 1 gün önce, (b) bendi kapsamında çalışmaya başlandığı tarihten itibaren sona erer.

 

X- YENİDEN BAŞLAMASI

Ay içinde 30 günden az veya kısmi çalışanlar hariç olmak üzere yeniden isteğe bağlı sigortaya devam etmek isteyenler hakkında yeniden talep şartı aranır.     

 

XI- SÜRELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

İsteğe bağlı sigorta primi ödenmiş süreler, malûllük, vazife malûllüğü, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası hükümlerinin uygulamasında dikkate alınır ve bu süreler 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin, birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalılık süresi olarak kabul edilir.

01.10.2008’den sonra halen SSK-Emekli Sandığında isteğe bağlı olarak prim ödemekte olanlar 4b’li sigortalılar kapsamına girerek isteğe bağlı sigortaya prim ödenen süreler 4b kapsamında değerlendirilecektir. 01.10.2008 itibariyle emekliliğine 3,5 yıldan 1 gün yani 1261 gün ve fazla süresi olanların emeklilik şartları Bağ-Kur kapsamında değerlendirilecektir.

 

XII- 01.10.2008 TARİHİNDEN ÖNCE 506, 1479 VE 2926 SAYILI KANUNLARA TABİ İSTEĞE BAĞLI SİGORTALI OLANLARIN DURUMU

5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten önce (01.10.2008);

● 506 sayılı Kanun’un 85,

● 1479 sayılı Kanun’un 79,

● 2926 sayılı Kanun’un 60.

maddelerine tabi isteğe bağlı sigortalılığı devam edenlerin sigortalılığı, yeni bir yazılı talep alınmaksızın ve Türkiye’de ikamet şartı aranmaksızın 5510 sayılı Kanun’un isteğe bağlı sigortalılığına ilişkin hükümlerine göre devam ettirilir. Bunların isteğe bağlı sigorta primi ödenmiş süreleri, malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası hükümlerinin uygulamasında dikkate alınır ve bu süreler 4b kapsamında sigortalılık süresi olarak kabul edilir. Bu sigortalıların 01.10.2008’den önceki sürelere ait primleri 5510 sayılı Kanuna göre tahsil edilir.

 

XIII- 01.10.2008 TARİHİNDEN ÖNCE 5434 SAYILI KANUNA TABİ İSTEĞE BAĞLI İŞTİRAKÇİ OLANLARIN DURUMU

5434 sayılı Kanun’un 12. ve geçici 218. maddelerine göre devam edenlerin ise yeni bir yazılı talep alınmaksızın 5434 sayılı Kanuna göre devam ettirilir.

5434 sayılı Kanuna göre isteğe bağlı sigortaya devam edenlerin bu süreleri 4c kapsamında (memuriyet hizmeti gibi) değerlendirilir. 5434 sayılı Kanun’un 12. maddesi gereğince isteğe bağlı iştirakçilikleri sağlanamayan ancak 5510 sayılı Kanun hükümleri gereğince isteğe bağlı sigortalı olanların ise bu süreleri 4b kapsamında değerlendirilecektir.

Bu sigortalıların 01.10.2008’den önceki sürelere ait primleri, 5434 sayılı Kanuna göre tahsil edilir. 01.10.2008’e kadar 5434 sayılı Kanun uyarınca isteğe bağlı iştirakçi olarak T.C. Emekli Sandığı ile ilişkilendirilenler ile aynı tarihe kadar isteğe bağlı iştirakçi olmak üzere başvuruda bulunanlardan gerekli koşulları sağladıkları anlaşılanlar mülga 5434 sayılı Kanun’daki şartlarla isteğe bağlı sigortalılıkları sağlanır veya devam ettirilir.

5434 sayılı Kanun’un 12. maddesi ve geçici 218. maddesi uyarınca isteğe bağlı iştirakçiliği sağlanmış olanlardan ilgileri devam ettirilenlerin ve 5434 sayılı Kanuna göre iştirakçi iken gerek 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten önce gerekse 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten sonra görevinden ayrılanlar ile bunlardan 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten sonra 4c kapsamında yeniden çalışmaya başlayanlardan görevinden ayrılarak 5434 sayılı Kanun’un 12. maddesi uyarınca isteğe bağlı iştirakçi olmak üzere başvuruda bulunanların gerekli şartları taşımaları halinde, haklarında 5510 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan hükümleri de dâhil 5434 ve 2829 sayılı Kanun hükümlerine göre işlem yapılır.

5434 sayılı Kanuna göre iştirakçi iken gerek 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten önce gerekse yürürlüğe girdiği tarihten sonra görevinden ayrılanlar ile bunlardan Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra 4c kapsamında yeniden çalışmaya başlayanlardan görevinden ayrılarak 5434 sayılı Kanun’un 12. maddesi uyarınca isteğe bağlı iştirakçi olanların ve Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte iştirakçiliği devam edenlerin primleri (emekli keseneği ve kurum karşılıkları) 5434 sayılı Kanuna göre tahsil edilir.

 

XIV- 01.10.2008 TARİHİNDEN ÖNCE SİGORTALILIKLARI SONA ERMİŞ KADIN SİGORTALILARIN DURUMU

01.10.2008 tarihinden önce 506, 1479, 2925, 2926 ve 5434 sayılı kanunlara göre sigortalı/iştirakçi olarak tescilleri yapılmış olup zorunlu sigortalıkları sona ermiş kadın sigortalılardan, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 9. maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinde belirtilen işleri, hizmet akdiyle herhangi bir işverene tabi olmaksızın sürekli ve kazanç getirici nitelikte yaptıklarını ve 01.10.2008 tarihinden sonra da yapmaya devam ettiklerini belgeleyenler, 5510 sayılı Kanuna göre isteğe bağlı sigortalı olabilirler. Bu şekilde isteğe bağlı olan kadın sigortalılar, 2008 yılı için prime esas günlük kazanç alt sınırının 15 katı üzerinden başlanılarak, takip eden her yıl için 1 puan arttırılmak suretiyle 30 katını geçmemek üzere malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası primi öder.

 

XV- AY İÇİNDE 30 GÜNDEN AZ ÇALIŞANLARIN DURUMU

Ay içerisinde 30 günden az çalışan ya da tam gün çalışmayan sigortalılardan isteğe bağlı sigorta giriş bildirgesi ya da talep dilekçesi ekinde ay içinde zorunlu sigortaya tabi çalışılan gün sayısının beyan edilmesi istenir.

Ay içinde 30 günden az çalışan sigortalıların prim ödeme gün sayıları ayın başından başlanarak mal edilir. Bu durumdaki kişilerin zorunlu sigortalılık için mal edilen günler içinde isteğe bağlı sigortaya başvurmaları hâlinde isteğe bağlı sigortalılık, zorunlu sigortalılığa ait son günü takip eden günden başlamış sayılır.

Ay içerisinde 30 günden az çalışan sigortalıların aynı ay içerisinde isteğe bağlı sigortaya prim ödemeleri halinde, primi ödenen süreler zorunlu sigortalılığa ilişkin prim ödeme gün sayısına 30 günü geçmemek üzere eklenir. Eklenen bu süreler, 4b kapsamında sigortalılık süresi olarak kabul edilir. Bu sigortalılar çalışma durumlarını belgelendirmek zorundadırlar.

Ay içerisinde kısmi çalışanlar için, isteğe bağlı sigortaya devam etmek isteyenler hakkında yeniden talep şartı aranmaz.

Ay içerisinde 30 günden az çalışan sigortalılar için; prime esas kazancın alt sınırı ile üst sınırı arasında olmak kaydıyla belirlenen günlük kazanç ve gün sayısı üzerinden malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası primi alınır. Yazılı olarak talepte bulunmayan sigortalıların primleri prime esas kazancın alt sınırı üzerinden tahsil edilir.

 

XVI- PRİM BORÇLARININ MAHSUBU

İsteğe bağlı sigortalıların kendileri prim ödeme yükümlüsü sayıldıklarından, zorunlu sigortalılık nedeniyle prim borcunun bulunması halinde, isteğe bağlı sigortaya tabi ödenen primler öncelikle zorunlu sigortalılık nedeniyle Kuruma olan borçlarına mahsup edilir.

 

XVII- SONUÇ

5510 sayılı Kanunla, isteğe bağlı sigortada/iştirakçilikte çalışma şartı süresi kaldırılarak, zorunlu olarak genel sağlık sigortası primi ödemek suretiyle isteğe bağlı sigortaya devam ederken sağlık hizmetlerinden yararlanma imkânı getirilmiştir. 01.10.2008’den sonra isteğe bağlı devam etmek isteyenler %20’si malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi, % 12’si genel sağlık sigortası primi olmak üzere toplam %32 oranında prim ödeyeceklerdir. Prim matrahını ise sigortalının kendisi prime esas kazancın alt sınırı ile üst sınırı arasında belirleyebilecektir.

Yeni düzenleme ile isteğe bağlı sigortalı olabilmek için Türkiye’de ikamet edenlerden 5510 sayılı Kanuna tâbi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak veya sigortalı olarak çalışmakla birlikte ay içerisinde 30 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmamak, kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olmak, 18 yaşını doldurmuş bulunmak şartları aranmaktadır. İsteğe bağlı sigortaya prim ödenen süreler eski Bağ-Kur kapsamındaki sigortalılık süresi olarak kabul edilecektir. Sonuç olarak, isteğe bağlı sigortalı olma şartlarını kolaylaştırılmakta, bu sigortalıların emekli olmadan önce de sağlık hizmetlerinden yararlanmalarını sağlanmaktadır. Yapılan yeni düzenleme ile 30 günden az süreli işlerde çalışanlara eksik sürelerini isteğe bağlı sigortalı olarak tamamlamaları imkânı getirilmiştir.

 

Mevcut uygulamada, isteğe bağlı sigortalıların sağlık yardımlarından yararlanamamaları önemli bir eksiklikti. Yeni düzenlemeyle isteğe bağlı sigortalılara sağlık primi ödemek koşuluyla sağlık hizmetinden yararlanma hakkı getirildiğinden, kendi sigortalılığı sebebiyle sağlık hizmetinden yararlanacak isteğe bağlı sigortalıların, eşlerinden dolayı sağlık hizmeti almalarına gerek kalmayacaktır. 5510 sayılı Kanun’un yürürlük tarihinden sonra isteğe bağlı sigortaya devam etmek isteyenlerin yasal olarak Türkiye’de oturuyor olması koşulu aranacaktır.

Yeni düzenlemede en az 1080 gün prim ödemiş olma şartı kaldırıldığından, geçmişte hiç sigortalı olmamış kimseler de isteğe bağlı sigortalı olabilecektir. İsteğe bağlı sigortalılar da genel sağlık sigortası kapsamına alındığından, prim oranı genel sağlık sigortası primiyle birlikte %32’ye çıkarılmıştır. İsteğe bağlı sigorta uygulaması, emeklilik süresini dolduramadan işsiz kalan sigortalıların, kalan sürelerin primlerini ödeyerek emeklilik hakkı kazanmalarına imkân sağlamak amacıyla getirilmiş bir sistemdir.

 

Yazar:MahmutÇOLAK*

E- Yaklaşım / Haziran 2009 / Sayı: 198