I- GENEL KURALLAR

Ülkemizde ‘gezici’, geçici’ ya da ‘göçmen’ işçi olarak isimlendirilen süreksiz tarım işçileri 01/01/1984 tarihinde yürürlüğe giren 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu ile sosyal sigorta kapsamına alınmıştır.

Tarım sigortası, tarım işçilerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanların istekte bulunmaları kaydıyla bu Kanunda yazılı şartlarla sosyal güvenliklerini sağlamayı amaçlayan bir sigorta koludur. Tarım sigortasının, hizmet akdi unsuru bulunmasına rağmen, zorunlu olmayıp isteğe bırakılması sigortalının yaptığı işçin süreksiz olmasından kaynaklanmaktadır. Süreksiz olarak çalışmaktan kastedilen, sigortalının 30 günden az süren işlerde çalışmasıdır.

A. SİGORTALI SAYILANLAR

Sosyal güvenlik kanunları kapsamı dışında olanlarla bu kanunlara göre malüllük, emeklilik (yaşlılık) aylığı, sürekli tam iş göremezlik geliri almayanlardan; süreksiz olarak tarım işlerinde hizmet akdiyle çalışanlar istekte bulunmaları kaydıyla bu Kanuna göre sigortalı sayılırlar.

B. SİGORTALI SAYILMAYANLAR

•  
• 18 yaşını doldurmamış olanlar,  
• Sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak çalışmaları nedeniyle prim veya kesenek ödemekte olanlar,  
• Sosyal güvenlik kuruluşlarından kendi çalışmalarından dolayı emeklilik (yaşlılık) veya malüllük aylığı ile sürekli iş göremezlik geliri alanlar,  
• Aylık veya gelir bağlanması için talepte bulunanlar,  
• 2022 sayılı Kanuna göre aylık bağlananlar,

sigortalı sayılmazlar.

C. BAŞVURU VE TESCİL İŞLEMLERİ

Durumları bu Kanunda öngörülen şartlara uygun olanlar, örneği Kurumca hazırlanan ‘Tarım İşlerinde Hizmet Akdi ile Süreksiz Olarak Çalışanlara ait İstek ve Tescil Belgesi’ni, (EK 10) nüfus hüviyet cüzdanındaki bilgilere göre iki örnek doldurup imzaladıktan sonra, mümkünse en son çalıştığı işverene imzalatıp bilahare ikamet ettiği yer muhtarlığına, Tapu Sicil Müdürlüğüne ve en son Bağ-Kur İl Müdürlüğüne onaylattıktan sonra Kanuni ikametgahlarının bulunduğu yer çevresindeki Sosyal Sigortalar Kurumu Sigorta İl/Sigorta Müdürlüğüne verirler.

Sigorta İl Müdürlüğünce alınan İstek ve Tescil Belgesine istinaden yürürlükteki usul ve esaslara göre tescil işlemi yapılır.

Tescili yapılan sigortalıya, kimliğinin ve prim ödeme gün sayılarının tespitini sağlayacak, örneği Kurumca hazırlanan bir ‘Sosyal Güvenlik Belgesi’ verilir.

Bu belgenin içindeki kartların her biri, Kurumca ilgili ay bölümüne ‘Primi Tahsil Edildi’ kaydının düşülmesiyle sigortalı tarafından en geç ertesi yılın Şubat ayı sonuna kadar ‘Alındı Belgesi’ karşılığında Kuruma geri verilir.

‘Primi Tahsil Edildi’ kaydını taşıyan kartın sigortalı tarafından herhangi bir sebeple geri verilmemesi halinde, söz konusu kartın ilgili olduğu süreye ait primler ödenmemiş sayılır.

D. SİGORTALILIĞIN BAŞLANGICI

Tarım sigortasına devam etmek isteyenlerin sigortalılıkları 08/09/1999 tarihinden önce, ilgilinin yazılı istek tarihini izleyen yılbaşından itibaren başlamakta iken bu tarihten sonra takip eden aybaşından başlamaktadır.

Tarım sigortasına devam etmekte iken sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak çalışmaya başlayanların, işlerinden ayrılmaları halinde tarım sigortalılıkları işten ayrılışlarını takip eden aybaşından itibaren kendiliğinden başlar.

E. SİGORTALILIĞIN SONA ERMESİ

Tarım Sigortasına devam edenlerden;

•  
• Primini ait olduğu yılı takip eden yılın Şubat ayı sonuna kadar ödemeyenlerin o yılın 1 Ocak gününden,  
• Tarım sigortalılıklarını sona erdirmek isteyenlerin yazılı isteklerini takip eden yılbaşından,  
• Sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak çalışmaya başladıkları tarihten

itibaren sigortalılıkları sona erer.

F. PRİMİN HESAPLANMASI VE ÖDENMESİ

Sigortalılardan % 30 oranında prim alınır. Bu Kanun gereğince alınacak primlerin hesabında esas tutulacak günlük kazanç, 506 sayılı Kanunun 78’inci maddesiyle belirlenen prime esas kazancın alt sınırıdır. Bu Kanun gereğince alınacak prim hesabına esas gün sayısı her ay için 15, bir tam yıl için 180 gündür.

Sigortalılar her ayın primini en geç ertesi ayın sonuna kadar Sosyal Güvenlik Belgesine Kurumca tahsilat yapıldığını gösteren bir kayıt düşülmek suretiyle Kuruma öderler. Şu kadar ki, ait olduğu yılı izleyen Şubat ayı sonuna kadar ödenen primler de süresi içinde ödenmiş sayılır.

2925 sayılı Kanunda belirtilen yardımlardan yararlanabilmek için gerekli olan primlerin ödendiği sosyal güvenlik kartıyla belgelenmedikçe, sigortalılar ve aile fertlerine veya hak sahiplerine bu yardımlar yapılmaz.

G. HİZMETLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE ASKERLİK BORÇLANMASI

2925 sayılı Kanuna tabi hizmetler, varsa diğer kurumlarda geçen hizmetlerle birlikte 2829 sayılı Kanun hükümlerine göre birleştirilerek işleme tabi tutulur.

Malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları uygulamasında nazara alınacak sigortalılık süresi, sigortalının 2925 sayılı Kanuna göre ilk defa sigortalı sayıldığı tarih ile tahsis yapılması için yazılı istekte bulunduğu tarih, tahsis talebinde bulunmayan sigortalılarda ise borçlanma işlemleri, ölüm tarihi arasında geçen süredir.

2925 sayılı Kanuna göre sigortalı olanların askerlik hizmetlerinin kendilerini veya hak sahipleri tarafından borçlanılmak istenmesi halinde, 506 sayılı Kanunun 60’ıncı maddesinin (F) fıkrasının uygulanmasına ilişkin usul ve esaslara göre yapılır.

II- MALÜLLÜK SİGORTASI

A. MALÜLLÜK AYLIĞINDAN YARARLANMA ŞARTLARI

2925 sayılı Kanuna göre malüllük sigortasından sağlanan yardım malüllük aylığı bağlanmasıdır.

Sigortalının, malüllük aylığından yararlanabilmesi için; 506 sayılı Kanunun 53’üncü maddesine göre malül sayılması ve 54’üncü maddesindeki koşulları yerine getirmesi şarttır.

2925 sayılı Kanuna göre, malüllük sigortası bakımından kimlerin malûl sayılacağının ve malûliyet halinin tespiti, 506 sayılı Kanunun 53’üncü maddesinin uygulanmasına ilişkin esaslar uyarınca yapılır.

B. MALÜLLÜK AYLIĞIIN HESAPLANMASI

1. KATSAYI ESASINA DAYALI GÖSTERGE SİSTEMİNE GÖRE

Bu Kanuna göre tespit edilen göstergenin katsayı ile çarpımının % 60’ı oranında aylık bağlanır. Sigortalı başka birinin sürekli bakımına muhtaç durumda ise, bu oran % 80’e çıkarılır. Aylığın hesabına esas alınacak gösterge, sigortalının işten ayrıldığı tarihten önceki prim ödenmiş son 5 takvim yılı kazançları ortalamasına göre tespit edilir. 5 takvim yılından daha az takvim yılında prim ödenmişse ortalama yıllık kazanç bu yıllar esas alınmak suretiyle bulunur.

Aylık = Gösterge x Katsayı x Aylık Bağlama Oranı ( % 60 – % 80) dır.

2. 4447 SAYILI KANUNLA GETİRİLEN YENİ SİSTEME GÖRE

4447 sayılı Kanunla, 01/01/2000 tarihinden sonra 2925 sayılı Kanun uyarınca hak kazanılan malüllük aylığının hesabı, tamamen 506 sayılı Kanun paralelinde düzenlenmiş olup bu Kanunun 55’inci madde hükmü uygulanmaktadır.

Malüllük sigortasından aylık bağlama oranı % 60’dır. Sigortalı başka birinin sürekli bakımına muhtaç durumda ise, bu oran % 70’e çıkarılır. Malüllük sigortasından aylık bağlanmasına hak kazanan sigortalıya, bu sistemde ortalama yıllık kazancı ile aylık bağlama oranının çarpımının 1/12’si, malüllük aylığı olarak bağlanır.

Aylık= OYK x ABO (% 60 ve % 70) / 12

Malüllük aylığının başlangıcı 506 sayılı Kanunun 56’ncı maddesi, kesilmesi ve yeniden bağlanması ise 58’inci maddesinin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar uyarınca tespit edilir.

III- YAŞLILIK SİGORTASI

A. YAŞLILIK AYLIĞINA HAK KAZANMA KOŞULLARI

2925 sayılı Kanuna göre yaşlılık sigortasından sağlanan yardımlar, yaşlılık aylığı bağlanması ve toptan ödeme yapılmasıdır.

Yaşlılık aylığından yararlanabilmek için sigortalının,

•  
• 15 yıldan beri sigortalı bulunması,  
• En az 3600 gün prim ödemiş olması,  
• Kurumdan yazılı istekte bulunması

Şartı aranırken 08/09/1999 tarihinde yürürlüğe giren 4447 sayılı Kanunun 18’inci maddesiyle 2925 sayılı Kanunun 20’inci maddesinde yapılan değişiklikle, yaşlılık aylığına hak kazanma koşullarına belli bir yaşa ulaşma şartı ilave edilmiştir. Ayrıca, 2925 sayılı Kanun kapsamındaki süreksiz tarım işçilerinin hemen bu uygulamadan etkilenmelerini önlemek için Geçici 2’nci madde ile 08/09/1999 tarihindeki sigortalılık sürelerine göre kademeli geçiş süreci getirilmiş, ancak söz konusu maddenin Anayasa Mahkemesince iptal edilmesi üzerine kademeli geçiş sürecine ilişkin şartlar, sigortalıların 23/05/2002 tarihindeki sigortalılık durumlarına göre 4759 sayılı Kanunla yeniden düzenlenmiştir.

Buna göre, yaşlılık aylığına hak kazanma koşulları:

şarttır.

1) Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibariyle eski hükümlere göre aylığa hak kazananların hakları korunduğunda, 08/09/1999 tarihinde 13 yıl ve daha fazla sigortalılığı bulunanlar, en az 15 yıllık sigortalılık süresini doldurmuş ve en az 3600 gün prim ödemiş bulunmaları kaydıyla, herhangi bir yaş koşulu aranmaksızın diledikleri zaman yaşlılık aylığından yararlanabileceklerdir.

2) 4759 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 23/05/2002 tarihinde, yukarıdaki madde kapsamında olanlar hariç olmak üzere, sigortalılar, sigortalılık sürelerine göre aşağıda çizelgede belirtilen yaş hadleri ile 15 yıllık sigortalılık süresini doldurmak ve en az 3600 gün prim ödemiş olmak şartlarını yerine getirerek yaşlılık aylığına hak kazanabileceklerdir.

B. YAŞLILIK AYLIĞININ HESAPLANMASI

1. KATSAYI ESASINA DAYALI GÖSTERGE SİSTEMİNE GÖRE

Yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanan sigortalıya, bu Kanuna göre tespit edilen göstergesinin katsayı ile çarpımının % 60’ı oranında yaşlılık aylığı bağlanır. Yaşlılık aylığı sigortalının 5000 günden fazla ödediği her 240 günlük sigorta primi için % 60 oranı birer artırılarak hesaplanır. Bu suretle bulunacak aylığın oranı % 85’i geçemez.

Yaşlılık aylığı hesabına esas alınacak gösterge, sigortalının istekte bulunduğu tarihten önceki 5 takvim yılının ortalama yıllık kazanç tutarı esas alınarak tespit edilir. 5 takvim yılından daha az takvim yılında prim ödenmişse ortalama yıllık kazanç bu yıllar esas alınmak suretiyle bulunur.

2. 4447 SAYILI KANUNLA GETİRİLEN YENİ SİSTEME GÖRE

4447 sayılı Kanunla, 01/01/2000 tarihinden sonra 2925 sayılı Kanun uyarıca hak kazanılan yaşlılık aylığının hesaplanması da tamamen 506 sayılı Kanun paralelinde düzenlenmiştir.

Bu nedenle, 2925 sayılı Kanuna göre bağlanacak yaşlılık aylığının hesaplanmasında 01/01/2000 tarihinden itibaren 506 sayılı Kanunun 61’inci madde hükmü uygulanmaktadır.

Bu durumda;

a) 01/01/2000 tarihinden önce tahsis talebinde bulunan sigortalıların aylıkları, 2925 sayılı Kanunun bu tarihten önce yürürlükte bulunan hükümlerine,

b) Sigortalılığı 01/01/2000 tarihinden önce başlayıp bu tarihten sonra tahsis talebinde bulunan sigortalıların aylıkları, yeni Kanunla 506 sayılı Kanuna eklenen Geçici 82’nci maddesine,

c) Sigortalılığı 01/01/2000 tarihinden sonra başlayanların aylıkları, 506 sayılı Kanunun yeni Kanunla değişik 61’inci maddesine

göre hesaplanmaktadır.

Ancak, belirlenen aylığa aylıkların alt sınırına ilişkin aynı Kanunun 96’nıcı madde hükmü uygulanmamakta, ayrıca sosyal yardım zammı da ödenmemektedir.

Yaşlılık aylığının ödenmesine, sigortalının aylık bağlanması için Kurumdan yazılı istekte bulunduğu tarihi takip eden aybaşından başlanır. Sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi bir işte sigortalı olarak çalışmaya başlamaları halinde ise çalışmaya başladıkları tarihte kesilir.

C. YAŞLILIK TOPTAN ÖDEMESİ

4447 sayılı Kanunun 56’ncı maddesinin (B/2) bendi ile, 2925 sayılı Kanunun yaşlılık toptan ödemesi şartlarına ilişkin 24’üncü maddesindeki ’50’ ve ’55’ ibareleri ’58’ ve ’60’ olarak değiştirilmiştir.

Buna göre, malüllük veya yaşlılık aylığına hak kazanamayıp yaşlılık toptan ödemesi talebinde bulunan sigortalılardan talep tarihleri 08/09/1999 tarihinden önce olanlara kadın ise 50, erkek ise 55, 08/09/1999 tarihinden sonra olanlara ise kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş olmak koşuluyla ödediği primlerin üçte ikisi toptan ödeme şeklinde verilir.

IV- ÖLÜM SİGORTASI

2925 sayılı Kanuna göre ölüm sigortasından sağlanan yardımlar; ölen sigortalının eş ve çocuklarına aylık bağlanması ve ölen sigortalının eş ve çocuklarına toptan ödeme yapılmasıdır.

A. ÖLÜM SİGORTASINDAN AYLIK BAĞLAMA ŞARTLARI

Ölen sigortalının hak sahiplerine aylık bağlanabilmesi için;

1) Ölüm tarihinde, toplam 1800 gün veya en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup da sigortalılık süresinin her yılı için ortalama 180 gün prim ödemiş olması,

2) Malüllük veya yaşlılık aylığı almakta iken veya yazılı olarak istekte bulunup malüllük veya yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazandıktan sonra ölmesi,

3) Bağlanmış bulunan malüllük veya yaşlılık aylıkları kesilmiş olan sigortalının ölmesi

şarttır.

B. ÖLÜM AYLIĞININ HESAPLANMASI

1. KATSAYI ESASINA DAYALI GÖSTERGE SİSTEMİNE GÖRE

Sigortalının ölümü halinde hak sahiplerine bağlanacak aylığın tespit edilmesinde;

a) Sigortalının almakta olduğu malüllük veya yaşlılık aylığı,

b) Sigortalının bağlanmasına hak kazanmış olduğu malüllük veya yaşlılık aylığı,

c) Malüllük aylığı bağlandıktan sonra kontrol muayenesi sebebi ile aylığı kesilen sigortalı için kesilmiş bulunan malüllük aylığı,

d) Malüllük veya yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi bir işte sigortalı olarak çalışmaya başlaması sebebiyle aylığı kesilen sigortalının ölüm tarihine ve bu Kanunun 19 ve 23’üncü maddelerine göre tespit edilecek aylığı,

e) Toplam 1800 gün veya en az beş yıldan beri sigortalı bulunup da sigortalılık süresinin her yılı için ortalama 180 gün prim ödemiş olan sigortalının 21’inci madde esaslarına göre tespit edilecek aylığı,

esas tutulur.

Sigortalı, başka birinin sürekli bakımına muhtaç durumda malûl sayılarak aylık bağlanmış veya aylık bağlanmasına hak kazanmış ise (a), (b) ve (c) bentlerinde esas tutulan aylıklarda bu nedenle yapılan artış oranı dikkate alınmaz.

2. 4447 SAYILI KANUNLA GETİRİLEN YENİ SİSTEME GÖRE

4447 sayılı Kanunla, 01/01/2000 tarihinden sonra 2925 sayılı Kanuna göre bağlanacak ölüm aylıklarının hesaplanması işleminin tamamen 506 sayılı Kanun paralelinde yürütülmesi öngörüldüğünde, 01/01/2000 tarihinden sonra ölen sigortalının hak sahiplerine bağlanacak ölüm aylıklarının hesaplanmasında bu Kanunun 67’nci madde hükmü uygulanır. Ancak, belirlenen aylığa 96’ncı madde hükmü uygulanmayıp, sosyal yardım zammı da verilmemektedir.

Ölen sigortalının tahsis yapılmasına hak kazanan kimselerine; ölüm tarihi 01/01/2000 tarihinden önce ise 2925 sayılı Kanunun 27’nci maddesi gereğince tespit edilecek aylığı yine bu Kanunun 11’inci maddesinde belirtilen oran ve esaslar dikkate alınmak suretiyle aylık bağlanır. Bağlanan ölüm aylıklarının kesilmesinde veya yeniden bağlanmasında bu Kanunun 12’nci maddesinde belirtilen esaslar uygulanır. Ölüm tarihi 01/01/2000 (dahil) tarihinden sonra ise, 506 sayılı Kanunun 68’inci madde hükmü uygulanır.

C. ÖLÜM TOPTAN ÖDEMESİ

Ölen sigortalının hak sahiplerinden hiçbiri, 2925 sayılı Kanuna göre ölüm sigortasından aylık bağlanmasına hak kazanmadığı takdirde ölen sigortalının ödediği primlerin üçte ikisi; bu Kanunun 11’nci maddesinde belirtilen oran ve esaslar dikkate alınmak suretiyle geri verilir.

4447 sayılı Kanun gereğince, 01/01/2000 tarihinden sonra ölen sigortalının hak sahiplerine verilecek toptan ödemelerde; 506 sayılı Kanunun 71’inci madde hükmü uygulanır.

V- İŞ KAZALARI İLE MESLEK HASTALIKLARI SİGORTASI GELİRLERİ

A. SÜREKLİ İŞGÖREMEZLİK GELİRİ

İş kazasının olduğu tarihten en az üç ay önce tescil olan ve iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az % 10 azalmış bulunduğu Kurumca tespit edilen sigortalı, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanır.

Sürekli tam iş göremezlikte sigortalıya, gösterge tablosundaki en düşük göstergenin katsayı ile çarpımının % 60’ına eşit aylık gelir bağlanır.

Sürekli kısmi iş göremezlikte sigortalıya bağlanacak gelir, tam iş göremezlik geliri gibi hesaplanarak, bunun iş göremezlik derecesi oranındaki tutarı kendisine verilir.

4447 sayılı Kanun gereğince, 01/01/2000 tarihinden sonra meydana gelen iş kazaları ile bu tarihten sonra anlaşılan meslek hastalıkları sonucu hak kazanılan gelirler, 506 sayılı Kanunun ilgili hükümlerine göre hesaplanır.

Gelirlerde yapılacak artırım ve indirimlerde de 506 sayılı Kanuna göre hesaplanan sürekli iş göremezlik geliri paralelinde uygulama yapılır.

B. ÖLÜM GELİRİ

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının tahsis yapılmasına hak kazanan kimselerine aşağıdaki hükümlerde belirtilen oran ve şartlarda gelir bağlanır.

Ölen sigortalının 2925 sayılı Kanunun 9’uncu maddesi gereğince hesaplanacak gelirinin;

a) Dul karısına % 50’si gelir alan çocuğu bulunmaması halinde % 75’i,

b) Sigortalı kadının ölüm tarihinde çalışamayacak durumda malûl veya 55 yaşını doldurmuş olup da geçiminin sigortalı tarafından sağlandığı belgelenen kocasına % 50’si gelir alan çocuğu bulunmaması halinde ise % 75’i

4447 sayılı Kanunla öngörüldüğü üzere,. 01/01/2000 tarihinden itibaren 2925 sayılı Kanuna göre bağlanacak ölüm gelirlerinde 506 sayılı Kanunun 23’üncü madde hükmü uygulandığından erkek eşlerin malûl veya 55 yaşını doldurmuş olma ve geçiminin sigortalı tarafından sağlandığının belgelenmesi şartı aranmamaktadır.

c) 18 yaşını veya orta öğrenim yapması halinde 20, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmamış veya yaşları ne olursa olsun çalışamayacak durumda malûl bulunan erkek çocukları ile herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna tabi bir işte çalışmayan veya buralardan aylık veya gelir almayan, yaşları ne olursa olsun evli olmayan kız çocuklarının her birine % 25’i,

d) (c) bendinde belirtilen ve sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle ana ve babaları arasında evlilik bağlantısı bulunmayan veya sigortalı babanın ölümü tarihinde evlilik bağlantısı bulunmakla beraber anaları sonradan evlenenlerin her birine % 50’si,

oranında aylık gelir bağlanır.

Hak sahibi eş ve çocuklara bağlanacak aylık gelirlerin toplamı, sigortalının bu Kanuna göre tespit edilen göstergesinin katsayı ile çarpımının % 60’ını geçemez. Bu sınırın aşılmaması için, gerekirse hak sahiplerinin gelirlerinden orantılı olarak indirmeler yapılır.

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün % 50 veya daha fazlasını kaybederek sürekli iş göremezlik geliri almakta iken ölenlerin de, ölümlerinin malûliyete esas olan iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olup olmadığına bakılmaksızın hak sahiplerine gelir bağlanır.

4447 sayılı Kanun gereğince, 01/01/2000 tarihinden sonra iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının tahsis yapılmasına hak kazanan kimselerine; sigortalının 506 sayılı Kanunun ilgili hükümleri uyarınca hesaplanacak gelirine göre, bu Kanunun 23’üncü madde hükmü esas alınarak aylık gelir bağlanır.