I- GİRİŞ

Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından 4/1-a kapsamında sigortalı olarak çalışan işçilere hastalanmaları, iş kazasına uğramaları veya analık hallerinde doktor raporuyla çalışamadıkları belgelenen günler için rapor parası adıyla bilinen, mevzuatta ise adı geçici iş göremezlik ödeneği olan yardım yapılmaktadır.

Geçici iş göremezlik ödeneği alabilmek için belli bazı şartlar aranmaktadır. Herşeyden önce rapor alan kişinin sigortalı olması gerekmektedir. Ancak işten ayrılan bir işçide bazı durumlarda rapor parası alabilmektedir. Yazımızda bu durumu açıklamaya çalışacağız.

II- GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ

5510 sayılı Kanun’un 18. maddesinde geçici iş göremezlik ödeneği düzenlenmiştir. Buna göre “Kurum’ca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla;

a) İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayan sigortalıya her gün için,

b) 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5. madde kapsamındaki sigortalılardan hastalık sigortasına tabi olanların hastalık sebebiyle iş göremezliğe uğraması halinde, iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla geçici iş göremezliğin üçüncü gününden başlamak üzere her gün için, … geçici iş göremezlik ödeneği verilir.

İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve sigortalı kadının analığı halinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde 17. maddeye göre hesaplanacak günlük kazancının yarısı, ayakta tedavilerde ise üçte ikisidir.

Bir sigortalıda iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinden birkaçı birleşirse, geçici iş göremezlik ödeneklerinden en yükseği verilir.”

Buna göre hastalık hallerinde doktor tarafından istirahat raporu verilen işçi adına eğer rapor tarihinden önceki bir yıllık süre içinde 90 gün sigorta primi bildirilmiş ise raporun verildiği tarihi takip eden 3. günden başlayarak geçici iş göremezlik ödeneği verilmektedir. Bu durumda raporun ilk 2 gününe herhangi bir ödeme yapılmamaktadır. İş kazası ve meslek hastalıkları hallerinde ise 90 günlük sigorta primi şartı aranmamakta ve rapor tarihinden itibaren iş göremezlik ödeneği ödenmektedir. 90 günlük hizmetin aynı işyerinde geçmesi ise şart değildir. Birden fazla işyerinde çalışılmış olsa da önemli olan 90 gün hizmet bildirilmiş olmasıdır.

III- SİGORTALILIĞIN SONA ERMESİ

Sigortalılığın sona ermesi 5510 sayılı Kanun’un 9. maddesinde sigorta kapsam türleri itibariyle belirtilmiştir. Buna göre sigortalılık;

4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların, hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren sona erecektir.

Ancak; hastalık ve analık hükümlerinin uygulanmasında sigortalılık;

a)   İlgili kanunlar gereği sigortalının ücretsiz izinli olması, greve iştirak etmesi veya işverenin lokavt yapması hallerinde, bu hallerin sona ermesini,

b)   Diğer hallerde ise sigortalının hizmet akdinin sona erdiği tarihi takip eden 10. günden başlanarak yitirilmiş sayılır.

Kanun’a göre işten ayrılan işçi ilk 9 gün boyunca sigortalılık niteliğini kaybetmemekte,  hastalık ve analık hallerinde işyerinde çalışırken sahip olduğu haklara sahip olmaktadır.

IV- İŞTEN AYRILDIKTAN SONRA GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİNİN ÖDENMESİ

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 40. maddesinin 10. alt bendinde “Sigortalının, geçici iş göremezlik ödeneği almasına esas istirahat raporu süresi içinde, sigortalılık hâlinin herhangi bir nedenle sona ermesi hâlinde istirahat süresince geçici iş göremezlik ödeneği ödenmeye devam edilir.” hükmüne yer verilmiştir.

Sigortalının işten ayrıldığı tarihi takip eden ve niteliğin yitirilmesine kadar geçen süre içerisinde (ilk dokuz gün) aldığı istirahat raporundan sonra aynı vaka türünden devam niteliğinde olan (takip numarası aynı, sıra numarası artarak devam eden) raporlardan sadece ilk rapor için geçici iş göremezlik ödeneği ödenmekte, diğerlerine ise ödenmemektedir.

İşten ayrılıp sigortalılık niteliğini yitirmeden (ilk 9 günlük sürede) istirahat raporu alan sigortalının aldığı rapora, rapor sona erme tarihi itibariyle “çalışır” verilmesi ve rapor sona erme tarihinin 10. güne veya sonrasına sarkması, akabinde sigortalı için rapor bitiş tarihi itibariyle yeni bir istirahat raporu verilmesi durumunda yeni rapor başlangıç tarihi itibariyle sigortalılık niteliği sona erdiğinden geçici iş göremezlik ödeneği ödenmeyecektir.

Ancak, sigortalının işten çıkmasını müteakip henüz sigortalılık niteliğini yitirmeden örneğin; hastalık vakasından sonu çalışır olan 10 günlük bir istirahat raporu almış olmasına rağmen raporu devam ederken 9. günde farklı bir vaka (analık) türünden veya aynı sigorta kolundan yeni bir istirahat raporu alması durumunda, sigortalının sigortalılık niteliğinin henüz yitirilmemiş olması nedeniyle geçici iş göremezlik ödeneğinin her iki vaka türünden de ödenmesi mümkün bulunmaktadır.

V- SONUÇ

İşçi işten ayrıldıktan sonra 10. gün sigortalılık niteliğini kaybetmektedir. İşçi işten ayrıldıktan sonraki ilk 9 günde sigortalılık niteliğini kaybetmemekte, hastalık ve analık hallerinde işyerinde çalışırken sahip olduğu haklara sahip olmaktadır. İşten ayrılan işçi bu ilk 9 günlük sürede hastalanmasından veya analık halinden dolayı istirahat raporu alması durumunda, rapor tarihinden önceki 1 yıllık sürede 90 günlük hizmeti bildirilmiş olması halinde geçici iş göremezlik ödeneğine diğer bir deyişle rapor parası almaya hak kazanacaktır. Bu durumda rapor parası ödenmesinde herhangi bir gün sınırı bulunmamakta doktorun yazdığı istirahat süresi dikkate alınmaktadır. 

Yazar: Mehmet UĞUR*

Yaklaşım / Nisan 2017 / Sayı: 292